Παῖς Μαραθῶνος…

Παῖς Μαραθῶνος!

   Bρέθηκε στὴ θαλάσσια περιοχὴ τοῦ Mαραθῶνος τὸν Ἰούνιο τοῦ 1925 καὶ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ ἐλάχιστα σωζόμενα ἀρχαῖα ἑλληνικὰ ἀγάλματα ἀπὸ χαλκό, ποὺ κατάφεραν νὰ ἐπιβιώσουν ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα ὡς τὶς μέρες μας.

 

   Ὁ ὡραῖος νέος παριστάνεται ὄρθιος, γυμνός, πατῶντας σταθερᾶ στὸ ἀριστερὸ πόδι,  ἐνῷ τὸ ἄνετο δεξί, λυγισμένο στὸ γόνατο, ἀκροπατεῖ στὰ δάχτυλα. Ἡ στάση αὐτὴ ὁδηγεῖ σὲ μἰα ἀνάλογη ἀντίρροπη κίνηση τοῦ σώματος. Στὸ δεξὶ ὑψωμένο χέρι του κρατοῦσε κάποιο ἀντικείμενο, χαμένο σήμερα.  Ἄγνωστο εἶναι ἐπίσης τί ἀντικείμενο κρατοῦσε στὸ ἀριστερὸ χέρι, πρὸς τὸ ὁποῖο στρέφει τὴν κεφαλὴ καὶ προσηλώνει τὸ βλέμμα.

 

 

   «Κατὰ τὰ μέσα Ἰουνίου τοῦ 1925, ὁ Εὐάγγελος Λεωνίδας μὲ 5 – 6 ἄλλους συντρόφους του ἁλιεῖς, ἐνῷ ἀνέσυρον διὰ τῶν δύο πλοιαρίων των τὴν ἀνεμότραταν κατὰ τὸν κόλπον τοῦ Μαραθῶνος μεταξὺ τῆς ἀκτῆς καὶ τινος μικροτάτης νηςῖδος, ἀντελήφθησαν αἴφνης, ὅτι τὰ δίκτυα περιεπλάκησαν εἰς βαρὺ πρᾶγμα καὶ ὅτι ἐκινδύνευον διὰ τοῦτο νὰ διαρραγοῦν. Ἐκ προνοίας ἔστρεψαν πρὸς τὰ ὀπίσω, ἀλλὰ τὰ δίκτυα δὲν ἀπηλλάγησαν τοῦ βάρους, ὅπερ ὅμως ἀπέβη ἐλαφρότερον, ἐπειδὴ τὸ ἀντικείμενον ἐμπλακὲν ἰσχυρῶς ὑψώθη ἤδη ὑπὲρ τὸν πυθμένα. Δὲν ἤκουσα διηγηματικὸν τινα αὐτόπτην τῆς σκηνῆς, ἀλλ’ εἶναι εὔκολον νὰ ἀναπαραστήσῃ κανεὶς τὴν ἔκστασιν καὶ σύγχυσιν τῶν ἁπλοϊκῶν ἀνθρώπων πρὸ τόσον παραδόξου εὑρήματος. Ἐπὶ μακρὸν δὲν ἐστερήθησαν τῆς ψυχραιμίας των καὶ μετὰ τὸν συνήθη πειραματισμὸν τῆς ἀποξέσεως ἐπείσθησαν, ὅτι «αὐτὸ εἶναι σῶμα, ἄγαλμα χάλκινο, ποὺ ἔχει ἑκατομύρρια!.» Ἀλλ’ ἀκριβῶς ἡ τελευταία ἀναγνώρισις ἔφερεν εἰς δεινὴν ψυχικὴν δοκιμασίαν τὸν καπετάνιον καὶ μόνον κύριον τοῦ θησαυροῦ. Ἐπὶ ἡμέρας, 5 – 6 τουλάχιστον, δὲν εὕρισκεν οὔτε ὕπνον οὔτε ἡσυχίαν σαλευόμενος μεταξὺ τῶν πλέον διαφορετικῶν σκέψεων καὶ ἀποφάσεων, ἕως ὅτου ὁ Ἀγαθὸς Δαίμων τῶν ἀρχαιοτήτων καὶ τοῦ ἰδίου τὸν παρεκίνησε νὰ ἀναγγείλῃ τὸ εὕρημα εἰς τὸ Ἀρχαιολογικὸν Τμῆμα τοῦ Ὑπουργείου.»

Κ. Α. Ρωμαῖος, Ὁ ἔφηβος τοῦ Μαραθῶνος, Ἀρχαιολογικὸν Δελτίον  1924-1925.

 

   Ἀκολούθησε ἄμεση κινητοποίηση τῶν ἀρμοδίων καὶ μεταφορὰ τοῦ γλυπτοῦ στὰ ἐργαστήρια συντήρησης τοῦ Ἐθνικοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου, μέσα στὴ διάρκεια τῆς ἴδιας ἡμέρας. Ἐκεί διαπιστώθηκε, ὅτι ἡ κατάσταση διατήρησης τοῦ μετάλλου ἦταν πολὺ καλή, παρὰ τοὺς αἰῶνες ἔκθεσής του στὴ διαβρωτικὴ δράση τοῦ θαλασσινοῦ νεροῦ καὶ τῶν μικροοργανισμῶν του. Τὸ στρῶμα τῶν ἐξωτερικῶν ἐπικαθήσεων δὲν ἦταν παχύ, ἐνῷ λειτούργησε προστατευτικά, ὡς πρὸς τὴν περαιτέρω διάβρωση τοῦ ἐσωτερικοῦ τοῦ χαλκού. Οἱ ἐργασίες συντήρησης διήρκεσαν ὀκτώ μῆνες.  Ἴσως γιὰ πρώτη φορὰ σὲ ἑλληνικὰ ἐργαστήρια συντήρησης δὲν χρησιμοποιήθηκαν χημικὰ μέσα καθαρισμοῦ τῆς ἐξωτερικῆς ἐπιφάνειας ἑνὸς χάλκινου ἐνάλιου εὑρήματος, ἀλλὰ προτιμήθηκαν λουτρὰ μὲ ἀπεσταγμένο νερὸ καὶ μηχανικὴ ἀπομάκρυνση τῶν ξένων σωμάτων.  Ἡ ἐπιλογὴ αὐτὴ ἐπέτρεψε τὴ διατήρηση τῆς ἀρχικής «εὐγενοῦς πατίνας» τοῦ ἔργου, σὲ ἀρκετά ἰκανοποιητικὸ βαθμό. Τὸ έργο, μετὰ τὴν ὁλοκλήρωση τῆς συντήρησης καὶ ἀποκατάστασής του, ἐκτίθεται ἀπὸ τὸ 1926 στὸ Ἐθνικὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο, τὸ ὁποῖο μᾶς πληροφορεῖ:

Xάλκινο άγαλμα έφηβου αθλητή, από τη θάλασσα του Mαραθώνα
Γύρω στο 340-330 π.X.

   Bρέθηκε στη θαλάσσια περιοχή του Mαραθώνα το 1925. Tο άγαλμα, μεγέθους μικρότερου του φυσικού, παριστάνει έναν έφηβο νικητή σε κάποιον αγώνα, όπως υποδηλώνει η ταινία στην κεφαλή του με το όρθιο φύλλο πάνω από το μέτωπο. Στο δεξί υψωμένο χέρι του κρατούσε κάποιο αντικείμενο, χαμένο σήμερα. Άγνωστο είναι επίσης τι αντικείμενο κρατούσε στο αριστερό χέρι, προς το οποίο στρέφει την κεφαλή και προσηλώνει το βλέμμα. Tο χέρι αυτό αντικαταστάθηκε, πιθανώς σε μεταγενέστερη εποχή, με την παλάμη διαμορφωμένη σε λυχνάρι. Tο άγαλμα είναι ένα από τα αριστουργήματα της ύστερης κλασικής περιόδου και σχετίζεται με τη σχολή του Πραξιτέλη.
Ύψος 1,30μ.    www.namuseum.gr

 

 

   Ἡ ὑψηλὴ καλλιτεχνικὴ ποιότητα τοῦ ἀγάλματος καὶ ἡ τελειότητα τῆς κατασκευαστικῆς τεχνικῆς ἔχουν ὁδηγήσει τὸ σύνολο τῆς ἐπιστημονικῆς κοινότητας στὴν παραδοχή, ὅτι πρόκειται γιὰ ἕνα ἑλληνικὸ πρωτότυπο ἔργο. ἡ στάση τοῦ Ἐφήβου, ἡ ὁποία κυριαρχεῖται ἀπὸ τὴν ἰσορροπία τῶν ἀντίρροπων κινήσεων καὶ τάσεων τῶν μελῶν τοῦ σώματος, εἶναι χαρακτηριστικὴ τῶν ἔργων τῆς σχολῆς τοῦ Πραξιτέλους. Πραξιτέλεια, ἐπίσης, θεωρεῖται ἡ ρευστότητα τῶν μερῶν, ἡ ἁπαλὴ ἀπόδοση τῆς μυολογίας καὶ ὁ πνευματισμὸς τῆς ἔκφρασης τοῦ προσώπου. Τὰ τεχνοτροπικὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ γλυπτοῦ μᾶς ἐπιτρέπουν νὰ τὸ θεωρήσουμε ὡς ἕνα ἔργο ποὺ ἀνήκει στὴν παράδοση τῆς σχολῆς τοῦ μεγάλου Ἀθηναίου καλλιτέχνη καὶ νὰ τὸ τοποθετήσουμε χρονικὰ γύρω στὸ τελευταῖο τρίτο τοῦ 4ου αἰ. π.Χ., δηλαδὴ κοντᾶ στὸ τέλος τῆς μεγάλης σταδιοδρομίας τοῦ Πραξιτέλους.

   Ὁ Πλίνιος μᾶς δίνει τὴν πληροφορία, ὅτι στὶς μέρες του περισσότερα ἀπὸ 3.000 ἀγάλματα ἐξακολουθοῦσαν νὰ κοσμοῦν τὰ ἱερὰ καὶ τοὺς δημόσιους χώρους τῆς Ρόδου, ἐνῷ ἐκτιμᾷ ὅτι ὁ ἴδιος ἀριθμὸς ἀγαλμάτων βρισκόταν ἀκόμη σὲ κοινὴ θέα στὸ ἱερὸ τῶν Δελφῶν, στὴν Ἀθήνα καὶ στὸ ἱερὸ τῆς Ὀλυμπίας (Ν.Η. 34, 36). Οἱ ἀριθμοὶ εἶναι ἐντυπωσιακοί, ἐὰν ἀναλογιστεῖ κανεὶς τὸ μέγεθος τῶν λαφυραγωγιῶν ποὺ εἶχε προηγηθεῖ, κατὰ τὴν διάρκεια τῶν δύο προηγούμενων αἰώνων. Ὁ Παυσανίας, ἕναν αἰώνα ἀργότερα, ἀναφέρει τὴν ὑπαρξη ἑκατοντάδων ἀγαλμάτων, τὰ ὁποία ἀντίκρισε κατὰ τὴ διάρκεια τῶν περιηγήσεῶν του. Ὁ Παυσανίας ὀμολογεῖ, ὅτι περιγράφει μόνο ἐκεῖνα τὰ ἔργα ποὺ τοῦ προκάλεσαν ἐντύπωση ἢ ἐκεῖνα ποὺ θεωροῦνταν σημαντικὰ στὴν ἐποχή του.

   Τὰ  περισσότερα σωζόμενα γλυπτὰ εἶναι κατασκευασμένα σὲ μάρμαρο, ἐνῷ οἱ πηγὲς μᾶς πληροφοροῦν, ὁτι ἡ πλειοψηφία τῶν ἀγαλμάτων στὸν ἀρχαῖο ἑλληνικὸ κόσμο, ἤδη ἀπὸ τὸν 5° αἰ. π.Χ., ἦταν χάλκινα. Τὸ γεγονὸς αὐτό, σαφῶς, ἀλλοιώνει τὴν εἰκόνα ποὺ διαμορφώνουμε γιὰ τὸ παρελθόν.

   Δυστυχῶς, τὰ χάλκινα ἀγάλματα, μὲ τὸ πέρασμα τῶν αἰώνων ὁδηγήθηκαν στὶς καμίνους τήξης καὶ τὸ πολύτιμο μέταλλό τους ἔγινε ἀντικείμενο ἀνακύκλωσης. Κατά συνέπεια, δὲν θὰ πρέπει νὰ μᾶς ξαφνιάζει τὸ γεγονός, ὅτι τὰ περισσότερα πρωτότυπα, ποὺ σώθηκαν ὡς τὶς μέρες μας, προέρχονται ἀπὸ τὴ θάλασσα. Μέσα στὸ πλαίσιο τῆς διαρπαγῆς τῶν ἑλληνικῶν καλλιτεχνικῶν θησαυρῶν ἀπὸ τοὺς Ρωμαίους κατακτητὲς καὶ τὴ μεταφορά τους ἀπὸ θαλάσσιους δρόμους στὴν Αἰώνια Πόλη, μπορεῖ νὰ γίνῃ καλύτερα κατανοητὸς ὁ ἐντοπισμὸς ἑνὸς ἀριθμοῦ ναυαγίων τῶν ὕστερων ἑλληνιστικῶν καὶ ρωμαϊκῶν χρόνων, τὰ ὁποῖα μετέφεραν ἀρχαῖα γλυπτά, καθῶς καὶ ἡ ἀνακάλυψη μεμονωμένων εὑρημάτων στὸ βυθό. Τὸ ὑγρὸ στοιχεῖο προστάτεψε μέσα στὴν ἀγκαλιά του ὁρισμένα χάλκινα ἀγάλματα, γλιτώνοντάς τα ἀπὸ τὸ λιώσιμο καὶ τὴν καταστροφή, προσφέροντας, μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο, σὲ ἑμᾶς τὴν δυνατότητα νὰ ἔλθουμε σὲ ἄμεση ἐπαφὴ μὲ ἑλληνικὰ πρωτότυπα.(ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΠΑΣ. ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΓΛΥΠΤΑ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ ΝΑΥΑΓΙΑ, 2007 download link http://ir.lib.uth.gr/)

   Νὰ προσθέσῳ ὅτι σύμφωνα μὲ τὸ Ἀρχαιολογικὸν Δελτίον ποὺ ἀκολούθησε τῆς ἀνακαλύψεως τοῦ ἀρχαίου γλυπτοῦ,  «ὁ εὑρέτης ἠμείφθη ὑπὸ τοῦ Κράτους διὰ τῆς σχετικῶς γενναίας ἀμοιβῆς τῶν 300. 000 δραχμῶν».

 

Οἱ φωτογραφίες προέρχονται ἀπὸ:

schoolpress.sch.gr

http://www.romancoins.info/Sculptures5.html

http://www.hellenicaworld.com/Greece/Art/Ancient/en/Other.html

Shortlink -συντομευμένος σύνδεσμος- ἄρθρου –> http://wp.me/p2VN9U-P5