Πάν!

 

   Ὁ θρύλος ἀναφέρει ὅτι ὁ Πὰν στὴ Μάχη τοῦ Μαραθῶνος βοήθησε τοὺς Ἕλληνες ἐναντίον τῶν Περσῶν μὲ δυνατὲς καὶ τρομακτικὲς φωνὲς ἐπαναλαμβάνοντας ρυθμικὰ τὸ ὄνομά του <<πὰν – πὰν – πάν>>… μὲ συνέπεια οἱ Πέρσες, ἀκούγοντάς τον, καταλήφθηκαν ἀπὸ παν-ικό (λέξη ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸ ὄνομα Πὰν) καὶ ὑποχώρησαν.

   Ὁ Ἡρόδοτος ἀναφέρει (Ἱστορίαι 6.105.1-6.105.3) ὅτι ὁ Φιλιππίδης στὴν πορεία του ἀπὸ τὴν Ἀθήνα στὴν Σπάρτη συνάντησε τὸν θεὸ Πᾶνα καὶ ὅτι ὁ θεὸς τὸν ρώτησε γιατί οἱ Ἀθηναίοι δὲν τὸν τιμοῦσαν. Ὁ Πὰν εἶχε προκαλέσει πανικὸ στοὺς Πέρσες κατά τὴ διάρκειας τῆς μάχης – πρὸς τιμὴ αὐτοῦ, οἱ Ἀθηναῖοι ἔφτιαξαν ἕνα τέμενος στὰ βόρεια τῆς Ἀκροπόλεως.

[6.105.1] Καὶ πρῶτα μὲν ἐόντες ἔτι ἐν τῷ ἄστεϊ οἱ στρατηγοὶ ἀποπέμπουσι ἐς Σπάρτην κήρυκα Φιλιππίδην, Ἀθηναῖον μὲν ἄνδρα, ἄλλως δὲ ἡμεροδρόμην τε καὶ τοῦτο μελετῶντα· τῷ δή, ὡς αὐτός τε ἔλεγε Φιλιππίδης καὶ Ἀθηναίοισι ἀπήγγελλε, περὶ τὸ Παρθένιον ὄρος τὸ ὑπὲρ Τεγέης ὁ Πὰν περιπίπτει. [6.105.2] βώσαντα δὲ τὸ οὔνομα τοῦ Φιλιππίδεω τὸν Πᾶνα Ἀθηναίοισι κελεῦσαι ἀπαγγεῖλαι, δι᾽ ὅ τι ἑωυτοῦ οὐδεμίαν ἐπιμέλειαν ποιεῦνται, ἐόντος εὐνόου Ἀθηναίοισι καὶ πολλαχῇ γενομένου σφι ἤδη χρηστοῦ, τὰ δ᾽ ἔτι καὶ ἐσομένου. [6.105.3] καὶ ταῦτα μὲν Ἀθηναῖοι, καταστάντων σφι εὖ [ἤδη] τῶν πρηγμάτων, πιστεύσαντες εἶναι ἀληθέα ἱδρύσαντο ὑπὸ τῇ ἀκροπόλι Πανὸς ἱρόν, καὶ αὐτὸν ἀπὸ ταύτης τῆς ἀγγελίης θυσίῃσί τε ἐπετείοισι καὶ λαμπάδι ἱλάσκονται.

Ἀπόδοση:

[6.105.1] Ἡ πρώτη ἐνέργεια τῶν στρατηγών, πρὶν ἀκόμη κινήσουν ἀπὸ τὴν πόλη, ἦταν νὰ στείλουν στὴ Σπάρτη κήρυκα τὸν Φιλιππίδη, ποὺ βέβαια ἦταν Ἀθηναῖος, κι ἐπίσης ταχυδρόμος — αὐτή ἦταν ἡ δουλειά του. Αὐτὸν λοιπόν, ὅπως διηγόταν ὁ ἴδιος ὁ Φιλιππίδης καὶ τὸ ἀνάγγειλε στοὺς Ἀθηναίους, τὸν συνάντησε ὁ Πὰν στὴν περιοχὴ τοῦ Παρθενίου ὄρους, ποὺ βρίσκεται πάνω ἀπὸ τὴν Τεγέα. [6.105.2] Καὶ πὼς ὁ Πὰν φωνάζοντας τὸν Φιλιππίδη μὲ τ᾽ ὄνομά του τὸν πρόσταξε ν᾽ ἀναγγείλει στοὺς Ἀθηναίους, γιὰ ποιό λόγο δὲν τοῦ προσφέρουν καμιὰ λατρεία, αὐτόν ποὺ θέλει τὸ καλὸ τῶν Ἀθηναίων καὶ σὲ πολλὲς περιπτώσεις τοὺς στάθηκε χρήσιμος, καὶ θὰ τοὺς σταθῇ καὶ στὸ μέλλον. [6.105.3] Οἱ Ἀθηναῖοι λοιπὸν πίστεψαν πὼς αὐτὰ εἶναι ἀληθινά, κι ἔτσι, ὅταν ἀποκαταστάθηκαν μὲ τὸν καλύτερο τρόπο τὰ πράγματα τῆς πόλης τους, ἴδρυσαν ναὸ τοῦ Πανὸς κάτω ἀπὸ τὴν Ἀκρόπολη καί, ἐξαιτίας τοῦ μηνύματος ποὺ τοὺς ἔστειλε, κάθε χρόνο προσπέφτουν στὴ χάρη του μὲ θυσίες καὶ λαμπαδηφορία. (www.greek-language.gr)

 

   Ὁ θεὸς Πὰν κατέχει ἰδιαίτερη καὶ σημαντικὴ θέση στὴν τέχνη. Τὰ ἱερά του δένδρα ἦταν ἡ δρὺς καὶ ἡ πίτυς (πεῦκο). Σύμβολά του ἡ σύριγγα (αὐλὸς) καὶ ἡ σφενδόνη. Στὶς θυσίες ποὺ τοῦ πρόσφεραν περιλαμβάνονταν ἀγελάδες, κριάρια καὶ πρόβατα καθῶς γάλα καὶ μέλι. Σὲ ἀττικὰ ἀγγεῖα τῶν κλασικῶν χρόνων σὲ ἀνάγλυφα ἐδώλια, νομίσματα, τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, καὶ σὲ σαρκοφάγους τῶν ρωμαϊκῶν χρόνων, ὁ Πὰν κατέχει ἰδιαίτερη θέση.
Σημαντικοὶ γλύπτες τῆς ἀρχαιότητας ἔλαβαν τὰ θέματά τους ἀπὸ τὸν Πᾶνα, ὅπως ὁ Πραξιτέλης καὶ ὁ Ζεύξις μερικὰ τῶν ὅποίων διασώζονται σὲ ρωμαϊκὰ ἀντίγραφα.

   Στὴν φωτογραφία (1850-1880), βλέπουμε ἄγαλμα τοῦ Πανὸς ἀπὸ τὸ θέατρο τοῦ Διονύσου, τὸν σημαντικότερο γνωστὸ ὑπαίθριο θεατρικὸ χῶρο τῆς ἀρχαῖας Ἀθῆνας.
Θεμελιώθηκε πιθανῶς τὸν 6ο π.Χ. αἰ., στὴν περίοδο τῆς δυναστεῖας τῶν Πεισιστρατιδῶν, ποὺ μὲ τὰ τότε δεδομένα θεωρεῖται γιγάντιο τεχνικὸ ἔργο. Ἔκτοτε ἐπανοικοδομήθηκε καὶ ἐπεκτάθηκε πολλὲς φορὲς καὶ ἔτσι εἶναι δύσκολο νὰ καθορισθῇ ποιὰ ἦταν ἡ ἀρχική του μορφή.

Γιὰ τὸ θέατρο τοῦ Διονύσου μπορεῖτε νὰ διαβάσετε περισσότερα ἐδῶ–> http://www.hellenicaworld.com/Greece/Geo/gr/Athina/TheatroTouDionysou.html

Χλόη

Σύντομος σύνδεσμος – shortlink: http://wp.me/p2VN9U-HV